Zalecenia Zarządu Głównego Polskiego Związku Łowieckiego dla kół łowieckich dzierżawiących obwody na terenie objętym stanem wyjątkowym

W dniu 30 września 2021 r. Sejm RP podjął uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na przedłużenie, na okres 60 dni, stanu wyjątkowego wprowadzonego rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 września 2021 r. w sprawie wprowadzenia stanu wyjątkowego  na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego (Dz. U. z 2021 r., poz. 1612). Oznacza to, że przydłużeniu o 60 dni ulegają także obostrzenia wynikające z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 2021 r. w sprawie ograniczeń wolności i praw w związku z wprowadzeniem stanu wyjątkowego (Dz. U. z 2021, poz. 1613). Z punktu widzenia kół łowieckich dzierżawiących obwody na terenie objętym stanem wyjątkowym szczególne znaczenie ma ustanowienie zakazu przebywania na tym terenie osób tam nie zamieszkujących oraz zakazu przemieszczania się na tym terenie z bronią palną.

Stan wyjątkowy poprzez ustanowienie zakazu przemieszczania się z bronią palną znacząco ogranicza możliwość prowadzenia gospodarki łowieckiej, tj. ochrony, hodowli i pozyskiwania zwierzyny (art. 4 ust. 1 Prawa łowieckiego). Z prowadzeniem gospodarki łowieckiej związany jest obowiązek wynagradzania przez dzierżawców (zarządców) obwodów łowieckich szkód wyrządzonych w uprawach i płodach rolnych przez dziki, jelenie, daniele i sarny oraz  przy wykonywaniu polowania. O ile zatem na terenie objętym stanem wyjątkowym wyłączona jest aktualnie możliwość odbywania polowań (poprzez ustanowienie zakazu przemieszczania się z bronią palną) co wyklucza możliwość zaistnienia szkód w tym zakresie, o tyle obowiązki w zakresie szacowania szkód łowieckich powinny być realizowane na tyle, na ile zezwolą na to władze publiczne realizujące zadania na terenie objętym stanem wyjątkowym.

Mając powyższe na względzie Zarząd Główny PZŁ zaleca kołom łowieckim następujące działania w celu realizacji obowiązków w zakresie szkód łowieckich.

1. Koła łowieckie, przy wsparciu właściwych miejscowo Zarządów Okręgowych PZŁ, powinny nawiązać kontakt z właściwym miejscowo komendantem placówki Straży Granicznej w celu ustalenia warunków umożliwiających wjazd na teren objęty stanem wyjątkowym przedstawicieli dzierżawców wchodzących w skład zespołów szacujących o jakich mowa w § 46 ust. 2 Prawa łowieckiego. Podstawę prawną stanowi tu § 2 ust. 1 pkt 16 przywołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów.
2. Zważywszy na okoliczności należy też zwrócić się do lokalnych ośrodków doradztwa rolniczego o wytypowanie przezeń stałych przedstawicieli, którzy będą brać udział w pracach zespołów szacujących. Z opisanych niżej przyczyn należy położyć szczególny nacisk by zespoły te działały w pełnym składzie wynikającym z przywołanego wyżej przepisu.
3. Podczas szacowania ostatecznego należy, w razie rysującego się sporu co do rozmiaru szkody oraz wysokości odszkodowania (w tym zmiennych wpływających na jego wysokość tj. wydajności uprawy oraz ceny jednostki plonu bądź uszkodzonego płodu rolnego) szczególnie skrupulatnie opisać stan uprawy oraz sporządzić dokumentację zdjęciową. Zaleca się, by w razie stwierdzenia szkód przekraczających średnią szkód (tak co do wymiaru, jak i wartości) na lokalnym terenie, przyjmując za wyjściowy rozmiar szkód z poprzednich (np. 3) lat łowieckich, opisać tę okoliczność w protokole szacowania. Jest to niezwykle istotne w kontekście późniejszego ustalenia podmiotu obowiązanego do wypłacenia odszkodowania.
4. Zważywszy na to, że stan wyjątkowy może być poczytany za siłę wyższą podmiotem zobowiązanym do wypłacenia odszkodowania może być Skarb Państwa. Tyczy się to zwłaszcza sytuacji w których szkody (tak w ich wymiarze, jak i wartości) znacząco odbiegają od średniej szkód w poprzednich (np. 3) latach łowieckich. Stwierdzenie tej okoliczności pozwoli na wyprowadzenie i uzasadnienie wniosku, że przyczyną zwiększenia szkód była niemożność ochrony upraw przez dzierżawcę obwodu na skutek obostrzeń związanych z wprowadzonym stanem wyjątkowym. Koszt odszkodowań będzie mógł być wówczas rozdzielony pomiędzy dzierżawcę, a Skarb Państwa w takim stosunku w jakim wartość odszkodowania przekracza średnią szkód z okresu poprzedniego.
5. Zarząd Główny PZŁ zaleca by w protokole szacowania poczynić zastrzeżenie, w ramach którego dzierżawca określi jaką część odszkodowania uznaje, a jaka – w jego ocenie – przekracza średnią wartość odszkodowań z poprzednich lat łowieckich. Ta ostatnia wartość może być przedmiotem roszczenia kierowanego do Skarbu Państwa. Właśnie w tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera wyrażone w punkcie 2 zalecenie zapewnienia pełnego kładu zespołu szacującego oraz wskazanego w punkcie 3 szczególnie skrupulatnego udokumentowania stwierdzonych na uprawie szkód łowieckich. Zważywszy na to, że Skarb Państwa wydatkuje środki publiczne każdy taki wydatek musi być należycie zweryfikowany w oparciu o zgromadzona dokumentację. W przypadku części odszkodowania uznanej przez dzierżawcę jego wypłata następuje w terminie 30 dni od dnia sporządzenia protokołu z szacowania ostatecznego, od którego nie wniesiono odwołania (art. 46c ust. 8 Prawa łowieckiego). W pozostałym zakresie wypłata nastąpi po ustaleniu podmioty zobowiązanego do jego wypłacenia.
6. Powyższy tryb postępowania nie wyklucza uprawnienia do złożenia odwołania od protokołu szacowania do właściwego miejscowo nadleśniczego Lasów Państwowych, a później skierowania sprawy do sądu. W takim przypadku za zgodne z prawem przeprowadzenie procedur odwoławczych i sądowych odpowiadać będą organy prowadzące te procedury. Prawo przedstawicieli kół łowieckich do wzięcia udziału w czynnościach terenowych prowadzonych przez nadleśniczego oraz sądu wynika z § 2 ust. 1 pkt 3 przywołanego rozporządzenia Rady Ministrów.
7. Zarząd Główny PZŁ zaleca by wobec nadzwyczajnych okoliczności w jakich prowadzone będzie szacowanie szkód wszystkie strony podeszły do sprawy w sposób maksymalnie profesjonalny tak by ograniczyć do minimum możliwe zatargi kół łowieckich z lokalnymi rolnikami oraz w możliwie najpełniejszym zakresie zabezpieczyć materiał opisujący stwierdzone szkody łowieckie.